Nevesinje je prvi list koje je izlazilo u Nikšiću jednom nedjeljno tokom 1898. i januara 1899. godine. Bio je namijenjen političkoj propagandi u Bosni i Hercegovini.[1] Izdavač lista bilo je Akcionarsko društvo Nikšićke štamparije, a urednik Stevo V. Vrčević.   Godišnja pretplata za Crnu Goru iznosila je 4 fiorina, za Austro-Ugarsku, Bosnu i Hercegovinu-6 fiorina, a za ostale zemlje- 20 franaka u zlatu[2].

Austrougraski poslanik na Cetinju Kućinski, koji je budno pratio pripreme za pokretanje Nevsinja i  kasnije, u jednom izvještaju ministru spoljnih poslova Goluhovskom između ostalog je pisao da nije slučajno izabran Nikšić da se pokrene list jer u njemu borave hercegovački emigranti. Takođe je napomenio da list ne nosi slučajno ime ustaničkog mjesta u Hercegovini.[3] Austrougarskim vlastima bile su poznate neostvarene teritorijalne aspiracije knjaza Nikole prema Hercegovini, a koja je odlukama Berlinskog kongresa(1878) pripala Austrougarskoj. Kada se pažljivo pogledaju sadržaji ovog glasila vidi se da je u savkom broju bio prilog protiv austrougarske okupacije Bosne i Hercegovine.

Nevesinje je već  u maju 1898. godine oštro osudilo pripreme za aneksiju Bosne i Hercegovine i u istom članku iznesen je stav velikih sila prema autrougarskoj politici na Balkanu[4]. Tako se na osnovu ovoga članaka može zaključiti da je ovaj list imao razgranatu mrežu dopisnika i da su oni bili obaviješteni o svim važnim političkim prilikama u Evropi. Naime, poznato je da su ministri spoljnih poslova Rusije i Austrougarske 1897. sklopili tajni dogovor što se tiče sudbine Bosne i Hercegovine nakon Berlinskog kongresa i tom prilikom je Rusija pristala na aneksiju BiH od strane Austrougarske.

Pored bogatih političkoh izvještaja nezaobilazno je napomenuti da su u svakom broju izlazili sadržaji za važna kulturna dešavanja ne samo vezano za Nikšić  i Crnu Goru već i za područje BiH, Srbije i Hrvatske. Zatim, tu su izvodi iz ruske, autrougraske, engleske i druge štampe.

Zahvaljujući ovom listu mi danas imamo svjedočanstvo koji su sve poznati kulturni stvraoci i putopisci posjećivali Nikšić. Tako imamo podatak da je u junu 1898. u Nikšiću boravila čuvena francuska književnica Edmon Adam.[5]

Književne priloge u Nevesinju pisali su: Simo Šobajić, Novica Nikolić, Radoje Crnogorac (Roganović), Šako Petrović i dr.[6] Nevesinje je iznenada prestalo da izlazi 2. januara 1899. godine. U poslednjem broju nema čak ni nagovještaja o obustavi lista[7].

Autrougarske vlasti su zabranile distribuciju ovog lista na teritorijama koje pripadaju Monarhiji zbog uvredljivih  i oštrih članaka protiv njene politike u Bosni i Hercegovini. Međutim, prestanak njegovog izlaženja u Nikšiću nije dovoljno jasan jer u poslednjem broju nema ni nagovještaju o prestanku izlažanja.

Onogošt je pokrenula ista redakcija nekoliko mjeseci nakon gašenja Nevesinja.  Urednik je bio  Vuk Vrčević. Ovaj list izlazio je do kraja 1900. godine[8]. Bio je to list za politiku i književnost, izlazio je jednom nedjeljno. Za razliku od Nevesinja, bio je u početku lišen britkih članaka protiv austrougarske okupcije Bosne i Hercegovine, dopisa o teškom položaju naroda u tim zemljama i slično. Međutim, u krajem 1900. godine počinju se objavljivati članci koji posredno ili neposredno tretiraju austrougarsku politiku na Balkanu. Bio je to razlog da austrougarske vlasti zabrane distribuciju ovog lista na svojim teritorijama.[9]  Osim političkoh priloga objavljivani su dopisi iz raznih zemalja vezani ne samo za politička dešavanja već i ekonomske prilike, obilježavanje nekih značajnih jubileja. Na osnovu sadržaja Onogošta može se zaključiti da je to bio profesionalno uređivan list i da su čitaoci bili informisani o svim važnim dešavanjima ne samo vezano za svoj grad već o svim događajima u Evropi i svijetu.

Onogošt je imao bogate priloge o svim kulturnim dešavanjima u Nikšiću, objavljivani su feljtoni o poznatim istorijskim događajima iz istorije Crne Gore, posebno su dragocjeni prilozi o razvoju školstva u Crnoj Gori.

Poslednji broj Onogošta izašao je  na imendan knjaza Nikole (Nikoljdan )  1900. godine i čitav je bio posvećen četrdesetogodišnjici vladavine knjaza Nikole[10].

Narodna misao, bio je opozicioni list, nedjeljnik čiji je prvi broj izašao 3. septembra 1906. godine. Ovaj nedjeljnik štampan je na četiri strane. A cijena primjerka bila je 20 para. Prvi broj štampan je u 1000 primjeraka. Uskoro je tiraž lista narastao na 2000-3000 primjeraka i rasturan je po čitavoj Crnoj Gori i djelimično u Hercegovini.[11] Novine je izdavala Nikšićka štamparija. No, stvarni vlasnik bio je Andrija Radović, prvo saradnik knjaza Nikole a kasnije politički disdent. Radović je bio član Narodne strnake u Crnogorskoj narodnoj skupštini, pa je Narodna misao shvaćena kao opziciono galsilo. Tokom 1906. godine izašlo je 17. brojeva a glavni urednici bili su Jovan Nikolić i Janko Tošković. Poslednji broj Narodne misli izašao je 9. septembra 1907. godine[12].

Slobodna Misao–nezavisni nedjeljnik koji je izlazio u  Nikšiću 1922-1941. godine. Urednik prvog broja bio je Stojan Cerović. List je bio vlasništvo nikšićke štamparije. Slobodna misao je slovila kao raznovrsna i otvorena novina i u tom smislu je prednjačila ispred ostale štampe u Crnoj Gori u periodu između dva svjetska rata. Tokom izlaženja, pojedini brojevi lista bili su zabranjivani. Oko lista su se okupljali slobodoumni intelektualci lijeve orjentacije, političari različite političke orjentacije, posebno poslije 1935. godine. List je prestao da izlazi izbijanjem rata 1941. godine. [13]

Miodrag Ćetković , Grad  kulture

[1] Živko M. Andrijašević, Šerbo Rastoder, Istorija Crne Gore od najstarijih vremena do 203. godine, Podgorica, 2006, str. 219.

[2] Veljko Šakotić, Nikšić u Knjaževini (Kraljevini) Crnoj Gori, Nikšić, 1996, str. 325.

[3] Isto, str. 330-331.

[4] Nevesinje, 20. maj 1898. br.3.

[5] Nevesinje, 10. jun 1898, br. 6.

[6] Isto, str. 337.

[7] Isto, str. 339.

[8] Živko Andrijašević, Šerbo Rastoder, nav. djelo, str. 219.

[9] Veljko Šakotić, nav.djelo,str.341, 344.

[10] Onogošt, 6. decembar 1900. br.48.

[11] Veljko Šakotić, nav.djelo, str. 362.

[12] hr. wikipedia.org/wikipedia/narodna-misao(pristupljeno 19. 09. 2021)

[13] Leksikon Crne Gore, knj.4, Podgorica, 2006, str. 113.